Nhân đọc bài nói về nhiếp ảnh Việt Nam.

Ngày hôm qua (21/7/2010) và ngày hôm nay (22/7/2010), trên báo Tuổi Trẻ nơi trang Văn hóa - Nghệ thuật có bài của các tác giả Trường Thành và Công Anh nhân sắp tới có Đại hội FIAP lần thứ 30 (Liên đoàn nghệ thuật nhiếp ảnh quốc tế),  từ ngày 1/8 đến 8/8 tại Hà Nội.

Nội dung 2 bài viết trên nói về giải thưởng nhiếp ảnh FIAP mà các tác giả Việt Nam dự thi đoạt được rất nhiều huy chương, và cũng qua những giải này mà ở xứ mình căn cứ để phong tước hiệu "nghệ sĩ nhiếp ảnh", chỉ là một giải thưởng nghiệp dư, từ ngữ ta thường dùng là... phong trào, giao lưu là chính, hầu như không có giá trị nghệ thuật. Hai bài viết này phân tích khá kỹ và cũng đã nói quá rõ.

Là người cũng biết được chút đỉnh về nhiếp ảnh, thỉnh thoảng cũng ti toe xách cái máy hình chụp vài con ong, con bướm chỉ cốt để vui chơi, tôi cũng có một vài suy nghĩ về cái tạm gọi là "nghệ thuật nhiếp ảnh VN" xưa nay.

Quả thật không có gì đáng chán hơn về những hình ảnh đoạt giải thưởng kiểu như FIAP, hay những giải trong nước, hoặc những cuộc thi nhỏ nhỏ trên các báo. Không biết vì sao xưa nay người ta mặc nhiên nhét nhiếp ảnh vào một cái khung như thế này: - Đó là nội dung của ảnh: thường quanh quẩn  trên những đề tài người già thiểu số nhăn nheo bên cạnh một đứa trẻ con để tạo tương phản (tuổi già - tuổi trẻ - da dẻ sần sùi - mịn màng...), tiếp đến là lão nông vác cái cày, lão ngư vác cái lưới, cô gái che nón lá, bà sơ dạy trẻ câm điếc, ruộng muối, đồi cát, gồng gồng gánh gánh, ruộng bậc thang, anh công nhân xây dựng hoặc đóng tàu đang hàn xì lửa văng tung tóe (tên tác phẩm sẽ là Hoa sắt), hoặc anh công nhân điện đang vắt vẻo nối đường dây trên cột điện (tên tác phẩm sẽ là Thắp sáng ước mơ), hoặc cảnh thắp đèn dầu tù mù ở một lớp học tình thường vùng sâu vùng xa nào đó...

Motif này cứ lập đi lập lại mà chẳng ai thấy nhàm chán, hay người ta cũng thấy nhưng không dám chụp khác, bởi những hình ảnh đó đã được mặc nhiên xem là "lề phải", ai chụp khác là đã đi "lề trái", không được phép... Một điều kinh khủng nữa là gần như một trăm phần trăm những hình ảnh như thế đều được các "nghệ sĩ nhiếp ảnh" chụp theo kiểu dàn dựng, trong những buổi gọi là... đi sáng tác (thường là đi tập thể). Vào làng Thượng lôi mấy bà già nhăn nheo dàn dựng mơ màng bên khói thuốc, ra đồi cát dàn dựng mấy cô mặc áo dài gồng gồng gánh gánh, ra ruộng muối cũng thế, đến bãi biển gặp dân chài cũng phải có đạo diễn chỉ bảo kéo lưới quăng chài... đến anh công nhân hàn sì hay leo cột điện hay cô thôn nữ mặc bà ba đi cầu khỉ cũng dàn dựng tuốt...

Cho nên tất cả các "tác phẩm nhiếp ảnh" đoạt giải đều nhàn nhạt, bởi cùng một bố cục, nội dung, và... vô hồn...