Tưởng... tượng!

"Tưởng tượng", một từ ngữ mà mọi người hay gặp và cũng hay dùng, về ý nghĩa chắc có lẽ chúng ta ai cũng rõ, đại khái trong từ điển giải nghĩa là "Tạo ra trong trí nhớ những cái không có ở trước mặt, hoặc chưa hề có"... Và trong quyển từ điển  Từ láy tiếng Việt do Viện Ngôn Ngữ Học và nhà Xuất bản Khoa Học Xã Hội xuất bản, coi "tưởng tượng" là từ láy với ý nghĩa như vừa nói.

Cách nay ít lâu (có lẽ vài chục năm) thỉnh thoảng cũng có nghe đám trẻ nói chơi với nhau, khi có ai đó tưởng tượng ra điều gì... "Tưởng tượng như tưởng... voi hả?". Chữ "tượng" ở đây được hiểu như là "voi", một con vật to lớn khá thông minh và hiền lành, và như tất cả chúng ta cũng đã biết, voi là loài vật gắn bó với con người từ thời xa xưa. Loài voi giúp ích cho con người rất nhiều, chuyên chở nặng nhọc như những xe tải hạng nặng, ngày xưa voi được dùng để đánh trận, như những "chiến xa", hình ảnh Bà Trưng, Bà Triệu... cỡi voi xông pha nơi trận mạc mà ta vẫn thường thấy trong tranh ảnh, sách báo... Những bạn nào đi du lịch bên xứ Thái Lan chắc  đã biết voi được phục vụ cho du lịch, trong rất nhiều tiết mục xiếc, hay trên sân khấu của họ...

Trở lại chuyện bọn trẻ nói đùa chơi "tưởng tượng như tưởng... voi", ai dè mới đây đọc quyển "Vân đài loại ngữ" của nhà bác học Lê Quý Đôn ở nước ta xưa thấy chép: "Hàn Tử nói: người ta ít thấy con voi sống mà chỉ thấy được bộ xương của con voi chết, rồi vin theo bộ xương ấy thì có thể tưởng ra hình thể con voi sống. Cho nên ý tưởng của người ta đều gọi là tượng (tượng là con voi)". Như vậy là câu "tưởng tượng như tưởng voi" lại vô tình là câu nói đúng thật với ý nghĩa của từ ngữ chứ không phải chỉ là câu nói đùa chơi của bọn trẻ.

Sách đã dẫn:
- Từ điển Từ láy tiếng Việt, nhóm tác giả Hoàng Văn Hành (chủ biên), Hà Quang Năng, Nguyễn Văn Khang, Phạm Hùng Việt, Nguyễn Công Đức, Viện Ngôn ngữ học và NXB Khoa học Xã hội (in lần thứ 2) xuất bản năm 1998.
- Vân đài loại ngữ, Lê Quý Đôn, bản dịch Tạ Quang Phát, NXB Văn hóa Thông tin xuất bản năm 1995.