Khổ qua.

Anh bạn trẻ người Nam bộ nơi chỗ làm việc hôm nay lại hỏi tôi "trái khổ qua", hay "khổ hoa"? Anh bạn trẻ phát âm giọng miền Nam là "khổ goa", nhưng khi viết chính tả anh chàng lúng túng không rõ phải viết "qua" hay "hoa", có khi lại nghĩ "hoa trái" thì phải viết là "hoa" cũng nên. Tôi nói " khổ qua" chứ không phải là "khổ hoa", và hỏi lại anh chàng có rõ nghĩa của hai chữ "khổ qua" không? Dĩ nhiên là anh bạn trẻ lắc đầu, chỉ biết là người miền Bắc gọi trái khổ qua là "mướp đắng".

Nói đến trái khổ qua tôi lại nhớ đến một chuyện, trong nhà tôi cứ đến ngày 30 tết thể nào bà xã cũng nấu một nồi canh trái khổ qua dồn thịt để cúng đón ông bà. Tục lệ này nghe nói có từ thời bà cụ của bà xã tôi truyền lại. Tuy gia đình là người miền Bắc, nhưng cứ dịp tết đón ông bà, cụ lại nấu một nồi canh khổ qua, cụ nói "để cho cái khổ của năm cũ nó qua đi", thế rồi bà xã tôi cứ theo cái lệ ấy mà tiếp tục. Khổ qua, cái khổ nó qua đi, nghe cũng hay hay. Mấy hôm trước tôi có đọc ở đâu đó một bài báo, nói về món ăn có trái khổ qua, bài báo có nói trái khổ qua là một vị thuốc, đâu như tốt cho người tiểu đường, kích thích tiêu hóa..., bài báo có giải thích "qua là đắng"...

Thật ra "qua" không phải là đắng, mà từ "khổ" mới có nghĩa là đắng. Nếu "mướp đắng" gọi theo như người miền Bắc là từ tiếng Việt, thì "khổ qua" là từ Hán - Việt. Chữ "khổ" (bộ thảo, có nhiều nghĩa) nhưng ở đây có nghĩa là "đắng", còn chữ "qua" (bộ qua) ở đây nghĩa là "dưa" (quả dưa, trái dưa), nói đến "khổ qua" thì chắc người Việt mình ai cũng biết là quả mướp đắng, nhưng nghe khá khó hiều nếu không rành từ Hán - Việt, còn nói nôm na là "mướp đắng" thì dễ hiểu hơn nhiều...