Chữ nghĩa.

Sang bên nhà anh bạn Toro thấy tết này "ông đồ trẻ" Toro cho chữ bạn bè coi bộ rất linh ứng, chẳng hạn năm ngoái cho cô bạn trong Hội (chẳng thấy ghi Hội gì?) chữ Hanh viết bên cạnh với ý nghĩa là hanh thông dán trước cửa buồng, quả nhiên mọi chuyện trong nhà đều suôn sẻ, vợ chồng hết hẳn chuyện cãi vả, càm ràm lẫn nhau, tiếp theo cô bạn Thu Thuỷ (Hà Nội) phấn khởi còm men thông báo: tết này đến chơi nhà thày đồ Toro xin cho cậu con trai được chữ Thăng (như nhật sơ thăng), chữ Thăng này có nghĩa là thăng hoa, thăng tiến, quả nhiên đêm trước rằm tháng giêng cậu con trai Thu Thuỷ nhận được thông báo trúng tuyển học bổng toàn phần đi Ý học thạc sỹ 2 năm, mẹ con mừng húm mở hội ăn mừng. Thế mới hay thày đồ Toro cho chữ thật là hiệu nghiệm...
Nhìn chữ Hanh của thày đồ Toro viết bên trên rất đẹp, theo lối viết chân phương, nét nào ra nét nấy, rõ ràng, nghiêm túc, thường thường người ta nói xem chữ biết người, chứng tỏ cái tâm của thày đồ rất trong sáng, (hehe, chừng nào có dịp gặp thày đồ Toro nhớ bao cà phê).
Xem thày đồToro viết thư pháp chữ Hán, tự nhiên tôi lại nghĩ đến chuyện chữ nghĩa, và định viết lan man vài điều... Chữ Hán còn gọi là chữ Nho, dĩ nhiên là của người Trung Hoa mang sang nước ta cả trên hai ngàn năm nay, cùng với việc xâm chiếm cai trị nước ta, và trong suốt quãng thời gian ấy cho đến khi chữ quốc ngữ viết theo ký tự La Tinh ra do giáo sĩ Alexandre de Rhodes sáng tạo, và được dùng thông dụng, thì chữ Hán được dùng làm thứ chữ chính trong hầu hết tất cả văn tự, chữ Nôm (Nam) sau này được hình thành bởi người nước Nam, nhưng cũng lấy chữ Hán làm gốc, chữ Hán học đã khó, chữ Nôm học lại càng khó hơn, bởi muốn học chữ Nôm trước hết phải thông hiểu chữ Hán, một chữ Nôm có khi do vài chữ Hán ghép lại, thật là... rối, cho nên chữ Hán vẫn là thứ văn tự chính trong mọi hệ thống của nước nhà, từ thi cử, cai trị, cho đến văn học...
Nói như thế để thấy rằng chữ Hán dẫu sao cũng vẫn là thứ chữ quan trọng đối với người dân Việt, cho dù bây giờ không mấy người còn biết, muốn giỏi chữ quốc ngữ, trong ngữ nghĩa, cả cách hành văn, ý tứ, câu cú... thì cần phải giỏi chữ... Hán, ở đây tôi muốn nói không hẳn giỏi là phải biết viết chữ Hán (nếu được như thế thì tốt quá), điều tiên quyết là phải nắm được ý nghĩa của những chữ có nguồn gốc chữ Hán mà trong ngôn ngữ tiếng Việt có rất nhiều... Hình như có một thời gian trước đây ở miền Bắc, để "giữ vẻ trong sáng của tiếng Việt" người ta hô hào không dùng những chữ có nguồn gốc chữ Hán, có lẽ người ta coi chữ Hán như một "tàn dư của chế độ phong kiến", thay vì dùng chữ "thuỷ quân lục chiến", người ta thay bằng "lính thuỷ đánh bộ", từ thuỷ quân lục chiến hoàn toàn viết theo âm Hán - Việt của chữ Hán, còn từ lính thuỷ đánh bộ thì chữ lính và chữ đánh là tiếng Việt, còn chữ thuỷ và chữ bộ vẫn là chữ Hán, một kiểu viết giả cầy, hoặc hoả tiễn được thay bằng tên lửa, máy bay trực thăng được thay bằng máy bay lên thẳng... Vào khoảng sau năm 75 có lần tôi khá ngạc nhiên khi nghe một anh bộ đội miền Bắc nói "chiều nay trời có khả năng mưa", thật sự ở miền Nam trước đó người ta chỉ dùng chữ "khả năng" đối với người, hoặc loài vật, tức là với những gì có tri giác, chứ không dùng cho những gì vô tri giác, kể cả trời, đất. Người ta nói "anh ta có khả năng làm việc ấy", hoặc "khả năng đánh hơi của loài chó tốt hơn con người", và người ta sẽ nói "chiều nay trời có thể mưa", nghe đơn giản hơn nhiều...
Tôi cũng thấy bây giờ trên báo chí, phương tiện truyền thông người ta dùng từ ngữ sai khá nhiều, cũng bởi mù mờ về những từ Hán - Việt, có lần tôi đọc báo thấy viết "Giáo hoàng diện kiến Tổng thống...", ý muốn nói về cuộc gặp gỡ của Giáo hoàng La Mã với tổng thống của một nước nào đó. nếu muốn dùng chữ diện kiến thì phải viết ngược lại "Tổng thống... (dù là TT Obama của nước Mỹ giàu có và hùng mạnh) diện kiến Giáo hoàng", có thể dùng một chữ Hán- Việt khác có ý nghĩa tương đương là chữ "hội kiến" để thay cho chữ "diện kiến", dùng chữ này thì viết sao cũng được "Giáo hoàng hội kiến Tổng thống..., hoặc Tổng thống... hội kiến Giáo hoàng...". Một từ khác là từ "bao biện", bây giờ người ta dùng từ bao biện với ý nghĩa "bao che và biện hộ", trong khi nghĩa gốc hoàn toàn khác, bao biện là từ để chỉ người đàn ông hay làm chuyện bao đồng, tương đương với từ "đa đoan" là để chỉ người phụ nữ quên bản thân mình để lo chuyện người khác. Từ "đổ bộ" thấy cũng dùng sai, người ta nói "quân lính Israel đổ bộ giải Gaza" trong chiến tranh thì hành động đổ quân từ đường biển lên đất liền, được gọi là đổ bộ, chẳng hạn "toán quân Mỹ đầu tiên đổ bộ lên bãi biển Đà Nẵng", hay "quân Đồng minh đổ bộ lên bãi biển Normandie", ở đây hoàn toàn chẳng có người lính Israel nào đi bằng tàu bè vào giải Gaza bằng đường biển, vượt đường biên giới trên đất liền vào nước khác không được gọi là đổ bộ...
Phải nói bây giờ người ta dùng sai từ ngữ rất nhiều, nhất là từ Hán - Việt, trên đây chỉ là một vài thí dụ...