Sến.

Vừa qua trong com ở Entry Sen Phật Bà, ông bạn Bulukhin có nói đến "gót sen, con sen", và trong com lại cho bạn tôi có lan man nhắc đến chữ "sến". Có lẽ cũng đã có nhiều người, nhiều bài viết lý giải về chữ "sến" các bạn cũng đã đọc, cuối tuần rảnh rỗi chẳng biết làm gì, tôi cũng muốn tán nhảm về những chữ này đôi chút.

Về từ "con sen", có nghĩa là người ở (giúp việc nữ) trong nhà, từ này phổ biến cách nay mấy chục năm ở miền Bắc thời Tây, nhiều người cho là bắt nguồn từ tên một cô đào Tây tên Maria Schell, chuyên đóng những vai nữ bình dân có hoàn cảnh éo le, chứ không liên quan gì đến chữ sen là hoa sen, và cũng có một câu nhại theo cao dao để chỉ cô người ở ấy "Trong nhà gì đẹp bằng sen...", hichic! Còn trong miền Nam cũng vào thời mấy chục năm về trước lúc tôi còn nhỏ, có một từ cũng dùng để ám chỉ những cô gái đi giúp việc nhà, đó là từ "Mari sến", và người ta cũng cho là từ này bắt nguồn từ tên của cô đào Maria Schell, chỉ khác miền Bắc dùng từ Schell (phiên âm đại khái là "sen"), còn miền Nam dùng nguyên cụm từ Maria Schell nhưng chữ "sen" được chuyển sang là "sến". Cũng ở miền Nam thời ấy, có một từ khác (vui) để chỉ chung những cô gái hay ra vòi nước công cộng gánh nước hoặc giặt giũ quần áo, đó là từ mari phông tên, phông tên, phiên âm của chữ fontaine, có nghĩa là máy nước ( thời tôi còn nhỏ nước máy chưa được bắt vào từng nhà như sau này, chỉ những nhà giàu mới có tiền bắt xài riêng, còn đại đa số người trong xóm (thường là phụ nữ, những cô gái) dùng chung một cái máy nước công cộng được đặt ở một chỗ thuận tiện trong xóm).

Thuở ấy, chữ sến còn được dùng để chỉ một loại nhạc gọi là "nhạc sến". Sau năm 75 thì từ nhạc sến được dùng để chỉ chung cho các loại nhạc tình còn được gọi là nhạc vàng, được viết ra từ trước năm 75 tại miền Nam, nhất là những bản nhạc... thất tình, có giai điệu chậm, buồn... Nhưng theo cách gọi của người dân Saigon trước năm 75 thì không phải thế. Từ "nhạc sến" là để gọi loại nhạc... não tình, thường có giai điệu Boléro dễ hát và hay được hát bởi những ca sĩ Chế Linh, Duy Khánh, Hương Lan, Trang Thanh Lan, Phương Hồng Quế... những bài hát này thường nói về tình yêu, thân phận trong chiến tranh... Thích nghe những bài hát này là giới bình dân, ít học. Cũng những bài hát nói về tình yêu, thân phận... như thế nhưng không theo điệu Boléro, được hát bởi những tên tuổi khác như Tuấn Ngọc, Sĩ Phú, Khánh Ly, Thanh Lan, Thái Thanh, Lệ Thu... thì không gọi là nhạc sến, và giới nghe loại nhạc này thường là sinh viên học sinh, trí thức...

Chữ sến còn được dùng để ám chỉ sự không lịch thiệp, có vẻ như quê mùa thô thiển, hay đỏm dáng lòe loẹt... chẳng hạn như người ta hay nói "Trông nó sến quá", đại khái là như vậy.

Cuối tuần tán nhảm chữ nghĩa, hẳn là các bạn cũng sẽ có những suy nghĩ và nhận xét thú vị hơn.