Chấp.

Tôi hay đến đền, chùa, đình..., kể cả chùa Tàu mà người ta gọi là Hội quán... vì ham vui. Chà, những nơi đuợc coi là tôn nghiêm như thế chỉ có nhang khói tụng niệm có gì mà vui? Thật ra cái tôi cho là vui để đến ngắm nghía chính là những cảnh nhang khói, đèn đuốc, tụng kinh, tế lễ... và vì thích chụp hình nên tôi đến để chụp những tấm hình theo mắt nhìn của mình, ngày xưa chụp để mình xem hay thỉnh thoảng đưa hình bạn bè coi chơi, bây giờ có mạng, có blog, đưa lên cho có chuyện để trò chuyện, tán dóc...

Gia đình bên tôi đạo Thiên chúa nhưng bên bà xã tôi đạo Phật (tôi nghĩ đạo nào cũng tốt hết). Bà cụ của bà xã tôi mất bên Mỹ chưa được trăm ngày, ở nhà có lập một bàn thờ nhỏ nhang khói, bà xã tôi hay để đủ loại kinh kệ, kinh địa tạng, Di đà, Dược sư, Bát nhã... rồi cả chú, chú Đại bi, Thập chú... mới đầu nghe chưa quen nhưng nghe riết quen, thấy cũng được, hay hay... Rồi thỉnh thoảng tôi cũng tìm hiểu đôi chút về Phật giáo, quen dần với những từ ngữ "chuyên ngành" như niết bàn, chúng sinh, xá lợi, chánh niệm, mười phương, nghiệp chướng, ngạ quỷ... và có một từ trong kinh kệ, sách vở triết lý Phật giáo cũng hay dùng là "Chấp" hay trái lại là "Vô chấp". Tôi không rành về ngôn ngữ, cũng không học rộng tài cao nghiên cứu cao sâu gì cả, chữ nghĩa mù mờ, phần nhiều là hiểu theo thói quen, cảm tính, chỉ thỉnh thoảng có đọc một vài quyển sách, hay lật từ điển tra một vài chữ, hoặc lên mạng tìm ý nghĩa vài câu...

Từ trước đến nay tôi hiểu chữ "Chấp" trong mấy nghĩa chủ yếu (tôi chỉ nói ra đây mấy nghĩa theo cảm tính, theo cách hiểu hồi nào tới giờ của mình, không theo sách vở), nghĩa thứ nhất là lúc còn nhỏ, chấp có nghĩa là... chấp (hì hì), tỉ như hồi nhỏ chơi đánh khăng, đánh đáo trẻ con nói với nhau "chấp mày đi trước", nếu theo nội dung này có thể hiểu chấp là nhường người khác làm một việc gì đó trước, việc nhường này có lợi cho người khác hơn mình. Nghĩa thứ hai khi đã lớn đi học, có đọc sách báo, thì chấp là "thế chấp", tỉ như đi du lịch muốn mượn xe máy chạy chơi thì phải chấp (thế chấp) lại chứng minh nhân dân để làm tin. Một nghĩa khác trong đời sống chữ chấp tôi cũng hay thấy dùng là "không để ý, không để bụng, không để tâm", chẳng hạn xưa nhà có nhiều anh em thỉnh thoảng hục hặc nhau, cha mẹ tôi hay nói với đứa lớn "con lớn rồi đừng có chấp với em", chữ chấp ở đây được hiểu với ý nghĩa "chấp nê, chấp nhặt, tranh chấp, chấp trước (trước không phải nghĩa trước sau)".

Cái ý nghĩa của chữ "Chấp" như tôi đã nêu bên trên trong kinh kệ, triết lý Phật giáo hay gặp, chữ chấp này có lẽ tương tự hay có nhiều phần giống với ý nghĩa nhắc nhở của cha mẹ trong chuyện anh em hục hặc nhau. Có lẽ ngày xưa Đức Phật Thích Ca thấy rằng cái khổ của chúng sinh thường bắt nguồn từ những chuyện chấp nê, chấp nhặt, nghĩa là cái gì hay ai đó làm mình không bằng lòng là để bụng, có khi từ đó tìm cách trả thù gây nên tội ác, nghiệp chướng, hoặc giả ngay cả chẳng phải là chuyện ai đó làm mình không hài lòng, mà mình ham (nghĩa là chấp) vào một chuyện gì quá (chẳng hạn làm giàu trong khi điều kiện của mình không có) mà quay quắt, mất ăn mất ngủ vì nó đâm ra khổ sở... vân vân... Ở đây chúng ta có thể hiểu cái chấp này không đồng nghĩa với việc cố gắng để đạt được một việc gì đó theo sở thích, theo ý muốn trong điều kiện của mình có được, kể cả bằng nỗ lực, phấn đấu...

Vì "Chấp" như bên trên đưa con người vào cái khổ, nên kinh kệ dạy ta một trong những cách đạt được an nhiên tự tại, niết bàn... hay hiểu nôm na là vui vẻ, thoải mái... không phải lo nghĩ trong cuộc sống là "Vô chấp", cũng hiểu nôm na là đừng có chấp nhặt quá, đừng có để bụng, để tâm quá với những bực dọc, những gì làm mình không hài lòng trong cuộc sống, người "nắng không ưa, mưa không muốn" có lẽ là người cảm thấy cuộc sống khổ hơn những ai sống thuận theo cái tự nhiên của trời đất, nắng mưa đều tìm ra cái hay của nắng mưa, chứ không phải chỉ chăm chăm vào cái dở, cái gây cho mình bực dọc... Đấy là hiểu cái "Chấp" theo nghĩa thông thường, còn trong những câu chuyện của đạo Phật, có những vị Thiền sư "Vô chấp" đến như Đơn Hà Thiên Nhiên chẻ tượng Phật sưởi ấm, hay một vị thiền sư khác trả lời "Que cứt khô" cho câu hỏi "Phật là gì?", là siêu lắm rồi, có khi ngoài cái hiểu biết thông thường của mọi người...

Những người tu hành, trong chùa, tại gia... hoặc đọc nhiều về kinh sách thường là những người ít "chấp" hơn những kẻ... lông bông lang bang (như tôi chẳng hạn, hì hì), một hôm tôi đến cái đám tang người quen, nhà họ chật, cứ loay hoay cái áo quan trong gian phòng mấy thước để tránh cái đà ngang bê tông trên trần nhà, ai nói và họ tin rằng để dưới đà ngang như vậy không tốt. Vị sư được mời đến nói: Bà ở đây mấy mươi năm hàng ngày đi ra đi vào dưới cái đà ngang có sao đâu, bây giờ già mất bà có nằm dưới cái đà ngang này cũng chẳng hề gì", rõ ràng gia đình chấp vào chuyện cây đà, trong khi nhà sư không hề chấp vào nó. Một câu chuyện khác có người hỏi vị sư ở chùa, bát nhang nhà người ta nhiều quá rồi muốn nhổ bỏ có cần phải chọn ngày giờ hoặc mời sư đến làm phép để bỏ không? Tôi nghe sư trả lời, ngày xưa sư ở quê bát nhang chẳng có, người ta chặt khúc cây chuối để lên bàn thờ cắm nhang vào đấy thay bát nhang, đến lúc khúc cây chuối khô thì bỏ đi vứt ra ngoài bụi cây sau hè, có sao đâu, bát nhang chỉ là vật để mình cắm nhang biểu lộ lòng thành của mình với bàn thờ, với tổ tiên thôi, bát nhang không phải là tổ tiên... Đúng là những vị sư vô chấp...

Nhưng rồi thỉnh thoảng đến chùa, cũng có những nhà sư, hoặc những người hay đến chùa, hay nghe kinh kệ, hay tìm hiểu kinh sách... lại có lòng chấp ghê gớm, chấp hơn những người bình thường. Tôi đã thấy ở một ngôi chùa một vị sư nói thẳng với một người (nữ) mặc sọoc trong sân chùa (chỉ mới ở sân chùa thôi), không được mặc như thế vào chùa, làm người này khá bẽ mặt, hoặc những người làm công quả ở chùa đôi khi rất sẵng giọng với những ai đến chùa làm gì đó mà họ không hài lòng...

Cuộc sống dễ, mà có khi rất khó, cũng chỉ vì chấp...