Tản mạn thêm về một số đền tháp tại Siem Reap.

Vừa qua có dịp lên mạng tìm hiểu về một số đền tháp ở Angkor (đa phần từ trang mạng Wikipedia), tôi đã xem được những hình ảnh, những tư liệu khá hay của đế quốc (vương quốc) Khmer xưa, nhất là những hình ảnh và tư liệu về tỉnh Siem Reap nơi có quần thể di tích Angkor nổi tiếng, kinh đô thịnh trị một thời của các vì vua thuộc đế quốc Khmer. Nhân tiện tôi cũng muốn viết thêm, trò chuyện với bạn bè.

Angkor Wat (ảnh bên trái).

Trong lịch sử của đất nước chùa tháp Cambodia, thì thời kỳ cực thịnh của đế quốc Khmer (thế kỷ thứ IX đến thế kỷ XV) mà Angkor, kinh đô cổ với vai trò là trung tâm, sau đó trong nhiều thế kỷ Angkor rơi vào quên lãng và bị rừng già bao phủ, Angkor được khám phá trở lại vào năm 1860 bởi Henri Mouhot.

Đế quốc Khmer là một cựu đế quốc rộng lớn nhất Đông Nam Á, với diện tích lên đến 1 triệu km2 gấp 3 lần diện tích nước Việt Nam ngày nay, tách ra từ vương quốc Chân Lạp, bao gồm nước Cambodia ngày nay, và một phần lãnh thổ thuộc các nước Lào, Thái Lan, miền nam Việt Nam.

Angkor Thom (ảnh bên phải).

Di sản lớn nhất của đế quốc Khmer là Angkor, Angkor là chứng tích của sức mạnh và sự thịnh vượng của đế quốc Khmer, cũng là hiện thân của nhiều tín ngưỡng, các tôn giáo chính thức là Ấn Độ giáo, Phật giáo Đại thừa, cho đến Phật giáo Nam truyền được du nhập từ Sri Lanka vào thế kỷ thứ 13. Có điều lạ lùng, không hề có một văn bản nào của người Khmer ghi chép về lịch sử của thời kỳ này, ngoài những văn bản, hình ảnh  được chạm khắc trên đá được tìm thấy tại Angkor, và những ghi chép còn lưu lại được của các sứ thần, nhà buôn, và những người lữ hành Trung Hoa xưa.

Người đặt nền móng cho việc xây dựng Angkor sau này là Jayavarman II, là một hoàng tử của triều đại Sailendra ở Java (Indonesia ngày nay), ông như một con tin của một hoàng gia chư hầu của Java hay đến đó để học tập (hoặc cả hai) điều đó không được khẳng định. Nhờ thời gian ở Java, ông đã mang nghệ thuật và văn hóa của triều đình Sailendra ở Java về cho triều đình Khmer. Sau khi trở về nhà ở vương quốc Chân Lạp, ông đã xây dựng thế lực, đánh bại nhiều vị vua khác và năm 790 trở thành hoàng đế của vương quốc Khmer. Trong những năm tiếp theo ông đã mở rộng lãnh thổ và thành lập kinh đô mới Hariharalaya gần thị xã Roluos của Cambodia ngày nay. Năm 802, ông tự xưng Chakravartin (vua thiên hạ) bằng một lễ đăng quang theo nghi thức Ấn Độ giáo, ông không những là vị vua được sắc phong, mà còn đồng thời tuyên bố sự độc lập của vương quốc Khmer khỏi vương quốc Java. Jayavarman II mất năm 834, ông là vị vua thành lập đế quốc Khmer rộng lớn.

Quần thể di tích Angkor bao gồm nhiều đền đài, cung điện, thành quách, mà nổi tiếng nhất là Angkor Wat (Đế Thiên), và Angkor Thom (Đế Thích) được cả thế giới biết đến. Angkor: kinh đô, Wat: đền thờ, chùa, là kinh đô, cũng là nơi thờ thần Visnu của Ấn Độ giáo, được xây dựng bởi vua Suriya-warman II (1113 - 1150), về sau khi vương triều Khmer theo Phật giáo, Angkor Wat trở thành linh đền thờ Phật. Angkor Wat được xem là công trình thể hiện tuyệt đỉnh nghệ thuật của người Khmer. Angkor Thom (thành phố vĩ đại) là kinh đô cuối cùng của vương triều Khmer, được xây dựng bởi vị vua Jayavarman VII vào cuối thế kỷ XII, thành rộng 9km2, gồm nhiều đền đài, tượng đá, phù điêu... Trung tâm thành là đền Bayon với những khuôn mặt bằng đá tuyệt tác. Ảnh dưới.

Đến Angkor, du khách thường được hướng dẫn đi thăm Angkor Wat và Angkor Thom, những kiến trúc bằng đá vĩ đại, tuyệt mỹ của những đền đài, cung điện, tượng đá, phù điêu... Tuy nhiên Angkor Wat và Angkor Thom chỉ được xây dựng vào những thế kỷ về sau, bắt đầu từ thế kỷ thứ IX, các vị vua đầu tiên của đế quốc Khmer đã cho xây dựng những đền tháp có kiến trúc bằng đá và bằng gạch với quy mô nhỏ hơn Angkor Wat và Angkor Thom, cách 2 nơi này không xa, chỉ một vài km, những đền tháp mà tôi đã nói tới ở bài viết trước, nét độc đáo (có lẽ với người Việt) như tôi hay các bạn khác đã đến và nhìn thấy, đó là những tháp bằng gạch có gần như cùng một kiến trúc, kích cỡ, và có lẽ cả về kỹ thuật xây dựng (không dùng mạch vữa để kết dính những viên gạch), trông những tháp gạch này hệt như những ngôi tháp của người Chăm mà chúng ta còn thấy trên suốt dải đất miền Trung Việt nam ngày nay.

Những đền tháp này được tính thứ tự theo thời gian:

 

- Đền Bakong: Ảnh bên trái.

Đền Bakong được xây dựng vào nửa cuối thế kỷ thứ IX (879) bởi vua Indravarman I, gồm những đền tháp bằng đá và bằng gạch (có 8 ngôi đền bằng gạch).

 

- Đền Preah Ko: Ảnh bên phải.

Đền Preah Ko: được xây dựng cùng thời với đền Bakon, dưới triều vua Indravarman I, khu đền này gồm 6 tháp gạch được xếp thành 2 hàng, mỗi hàng 3 tháp, nền móng của những tháp gạch này được xây dựng bằng đá.

 

 

- Đền Lolei: Ảnh bên trái.

Đền Lolei được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ IX bắt đầu từ triều vua Indravarman I, và được hoàn tất bởi vua Yasovarman I, đây là ngôi đền nằm trên đảo, gồm 3 cụm tháp kết hợp giữa vật liệu đá và gạch.

Ảnh dưới là tượng đá trên bức tường gạch tại đền Lolei.

 

- Phnom Bakheng: Ảnh bên phải.

Đền Bakheng được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ IX dưới triều vua Yasovarman (889 - 915) nằm trên một ngọn đồi vị trí ở giữa Angkor Wat và Angkor Thom, kết hợp giữa vật liệu đá và gạch, ngày nay là một địa điểm du lịch nổi tiếng để du khách lên nhìn ngắm hoàng hôn trên ngôi đền Angkor Wat. Bakheng được xây dựng mô phỏng theo đền Bakong được xây dựng trước đó 2 thập niên. Toàn tháp có hình vuông, tháp trung tâm có hình chóp chung quanh là những tháp phụ bao bọc với bốn ngọn tháp trên tầng cao nhất, năm tầng ở giữa với mỗi tầng 12 tháp được dựng lên bằng gạch đất nung tượng trưng cho 12 con giáp. Tổng cộng có 108 tháp đền, một con số bất ngờ.

Tất cả những ngôi đền kể trên đều thờ thần theo Ấn Độ giáo, hiện nay những ngôi đền này đều bị thời gian và chiến tranh phá hủy nghiêm trọng.

Ngoài những ngôi đền tháp kể trên nằm gần nhau trong quần thể di tích Angkor, xa hơn còn có các ngôi đền tháp khác:

 

- Beng Mealea: Ảnh bên phải.

Đền Beng Mealea là nơi chôn cất vua Suryavarman II, được xem là phiên bản của đền Angkor, do các nhà khoa học Pháp phát hiện vào năm 1954, khu đền nằm cách Siem Reap 70km về hướng đông bắc.

 

 

                                                                            

- Koh Ker: Ảnh bên trái.

Đền Koh Ker là một ngôi đền thuộc quần thể di tích Angkor, cách Siem Reap 100km, đây là kinh đô cũ của Angkor được xây dựng bởi vua Jayavarman IV, từ năm 921 đến năm 944. Đây là giai đoạn khủng hoảng quyền lực tại Angkor sau khi vua Indravarman I băng hà.Theo những bi ký tìm được tại Angkor cho biết, năm 921 quốc vương Jayavarman IV là HasavarmanI bỏ vùng Angkor về ở Koh Ker và cho xây nhiều cung điện ròng rã suốt 23 năm, vào năm 944 vua nối ngôi trở về Angkor. Nguyên nhân nào để vị vua này cho xây dựng một kinh đô nguy nga với hàng ngàn nô lệ ở một nơi không thích hợp giữa khu vực toàn núi đá và không có nguồn nước? Kinh thành Koh Ker chỉ tồn tại đúng 23 năm bằng với thời gian xây dựng rồi chìm vào quên lãng...