Hà thành - Sài thành.

                                                           Hà thành xưa.


                              Chở hoa loa kèn đi bán trên đường phố Hà thành.

                                                                                                                    Mùa thu Hà thành.
                                                                                              
Trong một entry trước, có bạn comment nhắc đến Hà thành và Sài thành, là cách gọi khác của Hà Nội và Sài Gòn, mà thỉnh thoảng chúng ta thường gặp trong sách vở, hay trên báo chí, như câu thơ nói về phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục: Trường Nghĩa Thục đứng đầu dạy dỗ/ Khắp ba mươi sáu phố Hà thành/ Gái trai nô nức học hành/ Giáo sư tám lớp học sinh non ngàn (Nam thiên phong vận ca - khuyết danh), còn về từ Sài thành trên báo chí người ta thường hay dùng, chẳng hạn "ẩm thực Sài thành năm xưa"...

Hà thành hay Sài thành là cách gọi rút gọn của tên gọi thành phố Hà Nội - thành phố Sài Gòn, đã có từ xưa, và ngày trước chỉ để gọi như thế về Hà Nội và Sài Gòn. Như chúng ta cũng đã biết, chữ "thành" thường được gọi và hiểu theo các nghĩa, là "thành thật", "chân thành", "thành bại", hay "thành lũy", tức là một khu đất có tường lũy bao quanh, có chu vi, là nơi vua chúa ở như thành Thăng Long dưới các triều Lý, Trần, Lê..., hoặc là nơi quan lại, quân lính ở để phòng thủ của một vùng đất, chẳng hạn thành Gia Định ở đất Sài Gòn xưa... nhưng chữ "thành" trong Hà thành, Sài thành, chắc chắn không phải để chỉ sự thành thật, chân thành, cũng không phải để chỉ "thành lũy", mà là chữ để chỉ "thành thị", một vùng đất, một không gian rộng lớn không bị giới hạn bởi bốn bức tường thành, chỉ có vua chúa, quan lại hay binh lính, mà còn có các thành phần khác trong xã hội, người dân, thợ thủ công các ngành nghề, giới buôn bán kinh doanh lớn nhỏ, các tầng lớp trí thức, nghĩa là nơi phồn hoa đô hội...


                                             Đường Tự Do xưa ở Sài thành.


                                                     Nữ sinh Sài thành.


                                                          Phố chợ Sài thành.


Nếu Sài thành, thành phố Sài Gòn, chỉ mới có hơn 300 năm phát triển, thì Hà thành, thành phố Hà Nội đã có hơn 1000 năm lịch sử, với kinh thành Thăng Long xưa kia, và có lẽ tên gọi Hà thành đã có trước hết. Hà Nội là tên gọi được đặt từ năm 1831, dưới triều vua Minh Mạng. Trước đó, khi còn là kinh đô Thăng Long, thì Hà thành đã được gọi là Long thành, như chúng ta đã thấy trong một tác phẩm của đại văn hào Nguyễn Du, "Long thành cầm giả ca", bài ca về người gảy đàn ở thành Thăng Long.

Còn ở miền Nam, năm 1790 Nguyễn Ánh đã cho xây thành Quy, còn gọi là thành Bát Quái trên đất Sài Gòn xưa, sau khi xây xong gọi là Gia Định kinh thay cho Phú Xuân kinh đã thuộc về Quang Trung Nguyễn Huệ. Năm 1802 sau khi Nguyễn Ánh lấy được Phú Xuân và lên ngôi hoàng đế lấy hiệu là Gia Long, đã đổi Gia Định kinh là Gia Định thành, và Gia Định thành là để chỉ cả một vùng đất rộng lớn mà sau này là Nam kỳ lục tỉnh. Năm 1864, người Pháp cho thành lập hai thành phố riêng biệt là thành phố Sài Gòn (vùng Bến Nghé), và thành phố Chợ Lớn. Năm 1931, người Pháp nhập hai thành phố Sài Gòn và Chợ Lớn làm một lấy tên là Khu vực Sài Gòn - Chợ Lớn (Région De Saigon Cholon). Đến năm 1953 chính quyển Bảo Đại gọi thành phố Sài Gòn là Đô thành, và sau đó Sài Gòn là thủ đô của Việt Nam Cộng Hòa, cho đến tháng 4 năm 1975...

Ở miền Nam, trước năm 1975 và những năm đầu tiếp theo thì từ "thành phố" là để chỉ riêng Sài Gòn, ở các tỉnh người dân vẫn dùng từ "người thành phố" để chỉ người dân Sài Gòn, bởi những năm tháng ấy chỉ có Sài Gòn được gọi là thành phố, các nơi khác gọi là tỉnh, thị xã, cho nên cũng như thành phố Hà Nội được gọi tắt là Hà thành, người dân được gọi là "người Hà thành, dân Hà thành" thành phố Sài Gòn cũng được gọi là Sài thành, và người dân được gọi là "người Sài thành, dân Sài thành".

Nhưng có một nơi cũng từng là kinh đô một thời trên một trăm năm là Phú Xuân - Huế, nhưng không ai gọi là "Phú thành" hay "Huế thành", có lẽ Phú Xuân - Huế là một nơi kinh thành cổ kính hơn là một thành phố tấp nập, phồn hoa đô hội... 

Bây giờ thì tên gọi thành phố đã được đặt cho rất nhiều nơi, chẳng hạn thành phố Đà Nẵng, thành phố Phan Rang, thành phố Cần Thơ,  thành phố Cà Mau, thành phố Tuyên Quang..., và trên các phương tiện thông tin đại chúng cũng đã thấy gọi Đà thành để chỉ thành phố Đà Nẵng... Như vậy có lẽ chúng ta sẽ thấy xuất hiện nhiều cái "thành" khác, chẳng hạn Phan thành để chỉ thành phố Phan Rang, Cần thành để chỉ thành phố Cần Thơ, Tuyên thành để chỉ thành phố Tuyên Quang, hay... Cà thành để chỉ thành phố Cà Mau... .