Thiền tông.

Thiền tông khởi nguyên từ Ấn Độ, được truyền từ vị Tổ thứ nhất là Ma Ha Ca Diếp (ngài được Đức Thích Ca Mâu Ni truyền tâm ấn, trong tranh tượng Phật giáo, Ma Ha Ca Diếp cùng A Nan Đà thường được thể hiện đứng hai bên Đức Phật) cho đến đời Tổ Bồ Đề Đạt Ma (Bodhidharma), vị chi là 28 đời (Nhị thập bát tổ). Ngày nay không còn tư liệu cụ thể gì về lịch sử của các vị Tổ Thiền tông Ấn Độ.
Thiền tông Trung Hoa là tông phái Phật giáo Đại thừa xuất hiện từ Trung Quốc vào khoảng thế kỷ thứ VI, bởi Tổ thứ 28 của Thiền tông Ấn Độ là Bồ Đề Đạt Ma, ở vào đời nhà Lương. Bồ Đề Đạt Ma thuộc dòng dõi vương quyền Sát Đế Lợi, phụ vương là Hương Chi làm vua nước Nam Ấn, thuở nhỏ đã rất thông minh và có tài hùng biện. Nhân nhà vua Hương Chi thỉnh Tổ Bát - nhã - đa - la vào cung cúng dường, ngài mới có cơ duyên gặp Tổ. Qua cuộc nghiệm vấn Tổ biết ngài là kẻ tài trí sẽ kế thừa Tổ. Sau khi vua cha băng hà, ngài quyết chí xuất gia nên cầu xin Tổ Bát - nhã nhận làm đệ tử. Tổ hoan hỉ làm lễ thế phát (lễ xuất gia), và truyền giới cụ túc (Upasampadà, giới Tỳ kheo), Tổ bảo ngài, với các pháp hoàng tử đã thông suốt nay đổi hiệu là Bồ Đề Đạt Ma. Ngài chính thức theo Tổ học đạo. Một hôm Tổ gọi ngài đến truyền pháp và dặn, ngươi tạm giáo hoá ở nước này, sau sang Trung Hoa mới thật là duyên lớn, song đợi ta diệt độ khoảng 60 năm sau hãy đi, nếu đi sớm e có việc không tốt.
Đến đời nhà Lương, Bồ Đề Đạt Ma lên thuyền vượt biển sang Trung Hoa được vua Lương Võ Đế tiếp, nhưng qua tiếp chuyện vua ngài thấy cơ duyên chưa đến, bèn bỏ sang nước Nguỵ, đến Lạc Dương dừng tại chùa Thiếu Lâm chín năm ngồi quay mặt vào vách im lặng, tăng chúng không hiểu, người đời gọi ngài là "Bích quán Bà la môn". Bồ Đề Đạt Ma được xem như Tổ thứ nhất của Thiền tông Trung Hoa, gồm 6 đời: 1/- Bồ Đề Đạt Ma (? - 532); 2/- Huệ Khả (487 - 593; 3/- tăng Xán (? - 606); 4/- Đạo Tín (580 - 651); 5/- Hoằng Nhẫn (601 - 674); 6/- Huệ Năng (638 - 713). Sau Tổ Hoằng Nhẫn, thiền tông Trung Hoa được chia thành 2 phái Bắc tông và Nam tông, phía Bắc do Thần Tú lãnh đạo thuộc tiệm ngộ phái, người tu hành muốn thành Phật phải trải qua quá trình tu tập lâu dài, phía Nam do Huệ Năng thuộc đốn ngộ phái, chủ trương có thể trở thành Phật ngay tại nhãn tiền, ngay cả tên đồ tể chỉ cần bỏ dao xuống là có thể trở thành Phật. Thiên hạ thường gọi là Nam Năng, Bắc Tú.
Sơ tổ của Thiền tông Trung Hoa là Bồ Đề Đạt Ma, nhưng người thực sự sáng lập ra Thiền tông Trung Hoa là Huệ Năng, tương truyền Huệ Năng là người không biết chữ, ở chùa chuyên lo việc phục dịch gánh nước, quét nhà, bổ củi, Huệ Năng nhờ người làm cho bài kệ:
"Bồ đề vốn không cây/ Gương sáng cũng không có/ Xưa nay không có vật/ Làm sao có bụi bặm." Bài kệ này để đối lại bài kệ của Thần Tú: "Thân như cây bồ đề/ Tâm như đài gương sáng/ Luôn luôn phải lau quét/ Chớ để nhuốm bụi trần.", và Tổ thứ năm Hoằng Nhẫn đã chọn Huệ Năng để trao y bát, khi ấy Huệ Năng vẫn còn là cư sĩ.
Cơ sở kinh điển của Thiền tông là kinh Lăng già, kinh Kim cương, Đại thừa khởi tín luận, Thiền tông lấy Thiền định làm cơ sở cho sự tu tập.

Ở Việt Nam, Phật giáo được du nhập vào Việt Nam từ rất sớm, ngay vào khoảng đầu công nguyên với trung tâm Phật giáo quan trọng ở Luy Lâu (Bắc Ninh). Phật giáo Việt Nam được du nhập từ Ấn Độ, ban đầu mang màu sắc của Tiểu thừa. Tuy nhiên dòng thiền đầu tiên trong lịch sử Phật giáo Việt Nam do nhà sư Tỳ Ni Đa Lưu Chi lập ra, ông là người Ấn Độ, qua Trung Hoa rồi đến Việt Nam năm 580, tu tại chùa Pháp Vân (chùa Dâu), tổ thứ hai là Pháp Hiền, truyền được 19 đời. Dòng thiền thứ hai do nhà sư Vô Ngôn Thông, một nhà sư Trung Hoa lập ra vào năm 820, tu tại chùa Kiến Sơ, thuộc xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội, truyền được 17 đời. Dòng thiền thứ ba do nhà sư Thảo Đường người Trung Hoa, bị bắt làm tù binh tại Chiêm Thành, được vua Lý Thánh Tông giải thoát khỏi kiếp nô lệ cho mở đạo tại chùa Khai Quốc vào năm 1069, truyền được 6 đời...
Trên đây là một vài nét về Thiền tông được tham khảo từ nhiều nguồn...