Tục lệ.

Hồi này chẳng hiểu sao mà tôi có dịp tham gia đủ mọi thứ lễ lạt, mấy cái đám cưới, mấy cái đám giỗ, đám ma, đầy tháng, thôi nôi..., đám chia tay về hưu, kể cả mừng người từ ngoại quốc về, điện thoại báo tin không quên nhắn nhủ, mấy hôm nữa rảnh rảnh sẽ hú cà phê, và không quên một chầu nhậu... bờ kênh Nhiêu Lộc nữa nhé! Ôi thôi đủ mọi thứ đám, chỉ nội cái phải có mặt, tay bắt mặt mừng, ăn uống, cười nói... cũng phát... bịnh... Ấy cũng là do cái tục lệ xứ mình, gì cũng là lý do để lễ hội, để chén chú chén anh, nói theo như biện bạch của mấy ông nhậu là "vui cũng nhậu, buồn cũng nhậu, không vui không buồn cũng nhậu...", hôm nọ trong buổi tiệc chia tay mấy đồng nghiệp đến tuổi về hưu tại cơ quan có nghe một cô bạn đồng nghiệp nói "những người hay nhậu là con Ngọc hoàng". Aha, thế thì dân tộc Việt Nam mình bây giờ đa số là con Ngọc hoàng* mất rồi, mà cái ông Ngọc hoàng hình như có nguồn gốc từ bên Tàu thì phải?

Trong bài đề tựa của cụ Phan Kế Bính nơi quyển sách Việt Nam phong tục do cụ viết đã xa xưa, có chép như thế này: "An nam ta kể từ lúc có nước đến giờ thì đã ngoại bốn ngàn năm. Xong về đời Hồng Bàng thì còn là một nước tối cổ, tục khi đó hẳn cũng như Mường Mán bây giờ. Kế đến hồi Tàu sang cai trị, thì những văn minh của Tàu mới dần dần truyền bá sang nước ta. Bấy giờ ta mới có học hành, có giáo hóa, thì phong tục ta cũng mở mang thêm ra ít nhiều. Từ đời Ngô Quyền gây nền độc lập, rồi đến Đinh, Lê, Lý, Trần, Hậu Lê, cho chí Nguyễn triều ta, nước ta đã thành ra nước tự chủ; mà trong cách chính trị, cách giáo dục, điều gì cũng là noi theo của Tàu, cho nên phong tục ta bây giờ, phần nhiều do ở Tàu mà ra cả." Mà cụ Phan nói đúng thật, cứ thử nhìn những ngày lễ lạt nơi xứ mình thì rõ, từ tết Nguyên đán dịp đầu năm, cho đến Nguyên tiêu, Thanh minh, Hàn thực, Giết sâu bọ, Trung nguyên (rằm tháng bảy), Trung thu, Táo quân, Thần tài, Thổ địa... nhất nhất đều noi theo người Tàu... Nhưng mà lâu năm lâu ngày, qua bao nhiêu thế hệ, cũng đã trở thành lễ lạt của người mình...

Sách Việt Nam phong tục có chép "Tục ta hỏi thăm đẻ con trai hay con gái, người có chữ thường nói lộng chương hay lộng ngõa, (nghĩa là chơi ngọc hay chơi ngói). Điển ấy do ở Kinh Thi: sinh con trai thì quý hóa mà cho chơi bằng hạt ngọc, sinh con gái thì khinh bỉ mà cho chơi bằng hòn ngói. Lại có người hỏi huyền hồ hay huyền cân (nghĩa là treo cung hay là treo khăn mặt). Điển ấy cũng do tục Tàu: đẻ con trai treo cái cung ngoài cửa, mà đẻ con gái treo cái khăn mặt. Ta dùng điển mà hỏi thăm chứ không có tục ấy."

Rồi khi đầy một năm thì có tục gọi là Thử con - Sách cũng chép "Tàu có tục để con đầy một năm thì làm một tiệc thử con. Hôm ấy tắm rửa cho con sạch sẽ, mặc quần áo mới, con trai thì bày đồ cung tên, bút giấy; con gái thì bày đồ kim, chỉ, dao, kéo. Lại bày những đồ chơi quý báu ở trước mặt đứa trẻ để nghiệm xem nó tham liêm ngu trí làm sao, chữ gọi là việc thí nhí (thử trẻ). Các nhà đại gia ở ta cũng theo dùng tục ấy, nhưng chỉ bày ít món đồ ấn triện, cung tên, bút mực, cày bừa, gọi là trong bốn món văn, vũ, canh, độc, để nghiệm đứa trẻ mai sau làm gì thôi." Hôm trước đi ăn đám thôi nôi như thế, đứa trẻ cũng được bày một cái khay trước mặt, trong đó có bánh kẹo, bút viết, quyển tập, đồ chơi, cả một cái kềm nhỏ nhỏ, thời buổi văn minh thêm cái điện thoại di động... Đứa bé bốc ngay cái điện thoại di động toét miệng cười, thế là bố mẹ ông bà vui sướng, aa, mai sau cu tí ắt hẳn làm giám đốc...

Hai chủ nhật liền kề tôi phải đi ăn 2 cái đám cưới bà con ở Biên Hòa, một cái đám cưới ăn ở nhà bị tra tấn bằng âm thanh như tôi đã kể, đám cưới sau ăn ở nhà hàng xịn tên Tây Mỹ Golden... gì đó đàng hoàng, không có cảnh ca sỹ chạy sô lên hát vội vàng hai ba bản nhạc rồi dọt lẹ, mà là 2 cây vĩ cầm, saxo, organ, trống điện tử... chơi nhạc nhẹ khá hay... chú rể kêu tôi bằng chú (đám cưới trước kêu bằng ông). Tôi có bà con với bên nhà trai bấy lâu nay định cư bên Mỹ về cưới vợ cho con trai, bên cô dâu ở Biên Hòa bố mẹ là chủ tiệm vàng, nói chung là "môn đăng hộ đối". Trong thiệp nhà trai mời ghi 12 giờ nhập tiệc, cho nên từ Saigon 10 giờ tôi khởi hành, 11 giờ 15 là đến nhà hàng, và ngồi chờ từ đó cho đến 1 giờ 30 trưa mới làm lễ, và gần 2 giờ mới cầm đũa, đói meo. Tuy khách khứa đã thấy khá đông, nhưng nhìn quanh thấy bàn tiệc phía bên nhà trai vẫn còn trống đến cả gần 10 bàn, hỏi ra mới biết bố mẹ chú rể (tôi gọi là anh chị) theo lệ nước ngoài đã mời thì đều đặt bàn, chẳng hạn ghi trong thiệp mời gia đình... là đã tính đủ gia đình đó bao nhiêu người, bất kể ở xa hay gần, trong khi khách khứa đến thường chỉ đi một hoặc như gia đình tôi là 2 người, bàn ăn dư quá chừng là thế. Còn giờ giấc cũng thế, quen kiểu ngoại quốc mời 12 giờ là đúng 12 giờ nhập tiệc, không dè ở Việt Nam có lệ theo giờ... dây thun, 12 giờ mới lèo tèo có vài người...

Tục lệ, hay phong tục tập quán là cái thói quen khó bỏ, biết làm sao được...