Bạn.

Có lẽ thật là khó nói thế nào là một người bạn, hoặc là "tiêu chuẩn" nào để người ta có thể trở thành bạn bè, mỗi người mỗi ý, ở đây tôi cũng không muốn đào sâu về vấn đề phức tạp này, cứ coi bạn là cái gì bình thường nhất, một người quen mà ta còn muốn gặp chẳng hạn...

Tôi có một người bạn như thế, quen biết từ những năm 70, dĩ nhiên của thế kỷ trước trong quân đội. Tôi quen bạn từ năm 72 đến năm 75 vì ở cùng chung một đơn vị, đúng hơn là một Trung đội chuyên ngành, bạn tên P., hơn tôi vài tuổi, vào lính trước tôi. Tôi ở Saigon thuyên chuyển về vùng cao nguyên nhiều bom đạn và hiểm nguy, bạn là người tại chỗ, quê ở Kontum, cách nay mấy chục năm được xem là một "xứ Thượng" heo hút. Có lẽ những năm tháng tôi ở đây thì bạn là một người quen nhất, tuy tính tình tôi và bạn hoàn toàn khác nhau, thuở ấy tôi còn trẻ tuổi, rất trẻ, 19, 20, mới rời học đường và gia đình, chiến tranh là nỗi khổ chung cho tất cả, nhất là những người trẻ tuổi buộc phải cầm súng đạn...

Bạn hơn tôi vài tuổi và đã có gia đình, vợ, con..., có một cuộc sống chừng mực, trong khi những tên trẻ tuổi xa nhà như tôi thường lông bông lang bang, tôi còn đỡ, ngoài những lúc rừng rú, đồn trại... Khi về phố chỉ lông bông cà phê, quán xá, đọc sách cho hết ngày giờ, còn những tên khác thì đán đúm cờ bạc, rượu chè, trai gái, có cả những tên vướng vào ma túy... Bạn thì mang cả vợ con theo, đơn vị tôi đóng ngày ấy tuy không phải trực tiếp tác chiến, nhưng cũng hay phải rày đây mai đó, hết lên rừng lại xuống biển, Kontum, Bình Định, Pleiku, Phú Yên, Phú Bổn, Quảng Đức, Nha Trang, Buôn Ma Thuột... Bạn được cái đỡ là làm việc văn phòng nên đến đâu cũng chỉ ở hậu cứ, có điều kiện mang vợ con theo, không thể để vợ con trong trại lính được nên bạn mướn nhà ngoài phố cho vợ con ở. Thỉnh thoảng về phố tôi rủ bạn uống ly cà phê quán xá, còn bạn kéo tôi về nhà ăn bữa cơm cùng gia đình.

Gia đình cha mẹ anh em bạn ở tuốt trên Kontum, một xã cách trung tâm TP trên chục cây số, một xóm đạo, bản thân bạn cũng rất ngoan đạo, đi lễ nhà thờ mỗi chủ nhật, có vài lần khi đóng ở Kontum bạn có dắt tôi về nhà chơi từ chiều thứ bảy, đến sáng chủ nhật bạn rủ tôi đi lễ nhà thờ sớm, cái hay của những xóm đạo là cuộc sống của họ tuy còn khá khó khăn, thậm chí là nghèo, nhưng nhà thờ nơi họ ở được cất tươm tất, bề thế, tôi tuy gia đình cũng đạo gốc, nhưng bản thân thì... lơ mơ, nhà thờ đối với tôi chẳng có tí gì quan trọng, nể bạn tôi cũng cùng bạn đến nhà thờ xem lễ. Có lần tôi thấy ông cha đạo ở đấy quá quắt quá, ông ấy đăng đàn làm lễ mà để ra cả nửa giờ chửi thậm tệ một gia đình trong họ đạo, cái lý do duy nhất là gia đình ấy có đứa con gái "đợt sống mới", không chịu đi lễ thường ngày và vào "đội con Đức Mẹ" phục vụ cho nhà thờ, và trời thần, cuối buổi lễ thì ông bố của gia đình ấy phải lên đứng giữa nhà thờ xin lỗi cha và giáo dân họ đạo, vừa nói ông bố ấy vừa khóc... Nhìn cái cảnh ấy tôi nóng cả máu, tôi nói với bạn mắc gì mà phải làm như thế, nhưng bạn nói ở những nơi này là thế, Cha ở nhà thờ cũng như Chúa vậy...

Như tôi đã nói, gia đình, vợ, và bản thân bạn rất chân chất, khá quê mùa nhưng rất tốt bụng, hình như tôi chưa bao giờ thấy bạn mua hay đọc một quyển sách, ngoài quyển kinh thánh. Có một lần hôm ấy ngày lễ Giáng sinh vào khoảng năm 1973, khi ấy tôi với bạn đang đóng ở một làng người Thượng cách thị xã Pleiku khoảng non 20 cây số, buổi tối ngày lễ Giáng sinh khoảng 6 giờ ăn cơm tối xong bạn rủ tôi về thị xã Pleiku xem lễ tối, chả là bạn có mang theo chiếc xe gắn máy Honda kiểu 68 leo núi, nên rủ tôi đi. Phải nói vào thời buổi ấy mà chạy xe gắn máy vào ban đêm như thế khá nguy hiểm, chiến tranh mất an ninh một phần, phần còn lại là cướp, mà gặp cướp lúc bấy giờ là cũng mất mạng như chơi. Nhưng đúng là tuổi trẻ liều mạng, tôi đồng ý liền, thế là bạn lấy xe gắn máy chở tôi phóng về Pleiku, bạn cũng không quên phòng xa nhét thêm khẩu súng Colt vào bụng. Đến thị xã Pleiku cũng kịp lúc đám rước vòng quanh phố bắt đầu, tôi và bạn theo đám rước ấy, dự một buổi lễ đêm Giáng sinh... xong lễ đâu khoảng 10 giờ tối, thế là tôi và bạn lại phóng xe gắn máy trở về làng Thượng, may mà chuyến đi ấy... Chúa thương, không có chuyện gì xảy ra...

Biến cố tháng 4 năm 75 tôi dông tuốt về Saigon với gia đình, còn bạn ở lại Kontum tôi với bạn không còn liên lạc nhau từ đó... Cho đến năm 2003, tôi có dịp đi một vòng thăm lại mấy nơi xưa, Buôn Ma Thuột, Pleiku, Kontum. Đến Kontum thăm một vài nơi xong tôi đi kiếm lại bạn, Tuy đến cái xã quê bạn mấy lần nhưng sau 30 năm tôi không tài nào nhớ được chính xác, cũng may đi hỏi thăm lần hồi rồi tôi cũng tìm ra được nhà bạn ở xưa, bạn vẫn còn ở đó nhưng chỉ có vợ bạn, mấy đứa con, và đám cháu nội ngoại, còn bạn chạy xe thồ (ở trên vùng cao này người ta gọi xe ôm là xe thồ) ngoài thị xã, ngồi chơi một lát đã chiều tôi phải về trở lại Pleiku nên đành phải đi, tiếc là lần ấy không gặp bạn, đành phải để số điện thoại lại cho bạn (nhà bạn lúc ấy không có điện thoại, và bạn cũng chẳng có điện thoại di động)...

Vài tháng sau tôi nhận được điện thoại của bạn báo đang ở Saigon khám bệnh, cái căn bệnh không đến nỗi hiểm nghèo nhưng dai dẳng vì những năm tháng kham khổ vất vả, bạn chỉ còn vài tiếng đồng hồ vì tối đã phải đáp xe khách trở về Kontum, lúc ấy bạn đang ở nhà con bạn trọ bên quận Tân Phú. Tôi chỉ kịp chạy đến chỗ bạn, rủ ra quán cà phê đầu ngõ uống ly nước, gặp lại tôi và bạn đều mừng, sau mấy chục năm dĩ nhiên ai cũng đã già, nhưng bạn trông còn khắc khổ hơn xưa, nhưng có điều vẫn còn đậm cái nét chất phác, quê mùa... Sau buổi gặp ấy tôi cũng chẳng còn liên lạc gì với bạn. Mới đây, qua một người bạn khác, cũng cùng trong đơn vị xưa nhắn tin cho tôi biết, người bạn ấy vừa có dịp đi Kontum, gặp P. là anh bạn xưa tôi vừa kể, và có cho tôi số điện thoại của P., bạn nói tuần này P. sẽ về Saigon tái khám ở bệnh viện Việt Pháp.

Hôm nay tôi điện lại cho anh bạn P. xưa, nghĩ có lẽ bạn đã ở Saigon, nghe điện thoại của tôi bạn rất mừng, nói lẽ ra bạn đã về Saigon khám bệnh, nhưng kẹt cái đám cưới của đứa cháu nên phải hoãn lại vài ngày. Bạn có đưa điện thoại lại cho vợ nói chuyện, vợ bạn cũng mừng hỏi thăm đủ chuyện... Anh bạn P. hẹn mấy hôm nữa vào Saigon thế nào cũng phải gặp lại tôi, bạn nói lần trước bạn vào Saigon khám bệnh mà phải đi vay mượn mấy trăm ngàn tiền đi xe, cũng may mà mấy năm trở lại đây vợ chồng bạn mở quán, nhờ Chúa phù hộ lúc nào cũng đông khách, làm ăn khá giả rồi... Bạn rủ hôm nào tôi về lại Kontum chơi, không phải lo chuyện ăn ở... Nói chuyện với bạn một lúc rồi cúp máy vì bạn bận khách, bạn hẹn vài hôm nữa sẽ gặp lại.

Khoảng năm phút sau thì bạn gọi điện trở lại, hỏi có phải đúng số máy của tôi không? Bạn nói nhờ đứa cháu lưu lại số máy của tôi, vì bạn chẳng biết phải lưu làm sao, chỉ sợ nó lưu nhầm số khác...

Đúng là bạn vẫn quê mùa và chân chất như xưa...