Tam thập nhi lập.

Tam thập nhi lập; (三十而立)

Tứ thập nhi bất hoặc; (四十而不惑)

Ngũ thập nhi tri thiên mệnh; (五十而知天命)

Lục thập nhi nhĩ thuận; (六十而耳順)

Thất thập nhi tòng tâm dục bất du củ. (七十而從心欲，不踰矩)

(Luận Ngữ)

Tự nhiên tôi nhớ đến câu "Tam thập nhi lập" trong sách Luận Ngữ của Khổng Tử, một trong Tứ Thư của nướcTrung Hoa xưa kia. Tôi không có ý muốn diễn giải nhiều về chữ nghĩa, nhất là có liên quan đến Hán tự, cái chữ vuông vuông, vì đây là sở trường của ông bạn Bulukhin, và của cả chị Huynhtran, đọc lý giải của hai bạn là đủ sướng rồi.
"Tam thập nhi lập", hiểu nôm na đại khái là người ta đến 30 tuổi mới có thể tự lập, tạo nên sự nghiệp cho bản thân mình. Ấy là nói về suy nghĩ của cái thời xa xưa, thời của ngài Khổng Tử còn bôn ba đây đó tạo dựng cơ nghiệp, chứ thời buổi bây giờ, có khi mới nứt mắt, những thiếu gia con cái của đại gia, theo chân cha mẹ,  đã đứng đầu một doanh nghiệp, hay chẳng làm gì cả mà đã xe hơi nhà lầu mấy cái, đô la đầy túi, ăn chơi, sự nghiệp chót vót... Đọc câu trên của Khổng Tử, tôi lại miên man nghĩ đến cuộc đời của Nhị vị anh hào vang danh kim cổ, đó là Đức Phật và Chúa Jesus... Có điều gì đó đúng như câu của ngài Khổng Tử.
Đức Phật, người sáng lập ra Phật giáo có tên là Kiều Đạt Ma Tất Đạt Đa, sách vở chép rằng ngài sinh năm 565 và tạ thế năm 486 Trước Công Nguyên, khoảng trong thời Xuân Thu của Trung Hoa, cũng cùng vào thời của Khổng Tử (551 - 479 TCN). Ngài sinh trưởng trong một gia đình Hoàng tộc, được giáo dục và có truyền thống tốt, ngài đã được vua cha chọn làm người kế vị trị vì đất nước sau này. Mọi việc cứ êm ả qua đi, đến tuổi trưởng thànhThái tử Tất Đạt Đa cưới một nàng công chúa nước láng giềng, sinh con đẻ cái. Nhưng sự đời lại không theo ý muốn của vua cha, năm 29 tuổi ngài từ bỏ cung điện trong một đêm khuya, vào tận trong rừng sâu tìm thầy học đạo. Trải qua sáu năm trời khổ hạnh, làm một thày tu Bà La Môn ngài đã qua muôn vàn đắng cay, thân xác héo mòn bạc nhược mà chẳng đạt được điều gì. Cuối cùng thì ngài từ bỏ lối tu khổ hạnh, bước ra khỏi rừng, nhận lấy và uống hết một bát sữa cúng dường của một cô gái. Sức khoẻ hồi phục, ngài Thiền định dưới gốc cây bồ đề trong bảy ngày đêm, và ngài đã đạt được Giác Ngộ... Tính theo ngày tháng thì lúc ấy Đức Phật được ba mươi lăm tuổi...
Cuộc đời của Đức Chúa Jesus có hơi khác, ngài sinh ở Bethlehem xứ Judea, cách nay hơn hai ngàn năm (theo lịch là 2012 năm), bởi bà Maria vợ của một người thợ mộc tên Juse. Khi ngài chào đời có một ngôi sao sáng xuất hiện, báo tin cho ba nhà thông thái biết đó là dấu hiệu giáng sinh của đấng Messiah, Đấng Cứu Thế, hay vua của dân Do Thái, và các nhà thông thái đã theo dấu của ngôi sao sáng, mang lễ vật đến với hài nhi Jesus. Chúa Jesus là một đứa trẻ và một thanh niên bình thường, phụ cha làm nghề thợ mộc cho đến năm 30 tuổi. Sau đó ngài đã cùng 12 vị tông đồ (môn đệ) đi khắp xứ Palestine để rao giảng Phúc âm trong vòng 3 năm, cho đến năm 33 tuổi ngài bị bắt và bị hành hình trên cây thập tự giá như chúng ta đã biết. Tôi sẽ không nói nhiều ở đây lý do vì sao chúa Jesus bị người La Mã đang thống trị lúc bấy giờ bắt và giết, vì có rất nhiều truyền thuyết quanh cái chết của Chúa, chẳng hạn, thực sự Jesus đi rao giảng về một Nước Trời, hay qua đó ngài là một người yêu nước muốn tập hợp lại những người dân, chống lại chế độ thống trị của người La Mã trên giải đất Palestine lúc đó, và phương châm của ngài có phải là bất bạo động, khi có lần ngài quở trách Peter một môn đồ của ngài vì đã dùng gươm chống lại những kẻ đến bắt ngài, "Hãy nạp gươm vào vỏ, vì ai dùng gươm thì sẽ bị chết vì gươm" (Matthew 26:52).
Đức Phật và Chúa Jesus, hai người có ảnh hưởng rất lớn đối với nhân loại trong suốt hơn hai ngàn năm nay, đúng là đã "Tam thập nhi lập".