Lễ tế Xã Tắc: những ý kiến trái chiều.

Diễn viên đóng vai vua và các quan "tế Xã Tắc" ngay trên di
tích đàn Xã Tắc triều Nguyễn khiến nhiều người cho là thật giả
lẫn lộn (ảnh chụp tối 8 - 4 - 2010). Ảnh: Thái Lộc (báo TT).

Sáng nay cuối tuần rảnh rỗi được chút đỉnh ngồi uống cà phê với người bạn, bạn cầm tờ báo lên đọc buông một câu "đúng là trò mèo". A ha chắc trên báo lại có chuyện gì rồi, lát sau bạn đưa cho tờ báo Tuổi Trẻ mới ra sáng nay, ở trang Văn hóa - nghệ thuật - giải trí có một bài nói về chuyện phục dựng lại Lễ tế Xã Tắc dưới triều Nguyễn khi xưa, bài của tác giả Thái Lộc với cái tựa tôi đã viết bên trên: Lễ tế Xã Tắc những ý kiến trái chiều. Nói chung có hai ý kiến về việc bây giờ thành phố Huế phục dựng lại lễ tế Xã Tắc, người nói không nên (những nhà nghiên cứu về văn hóa, lịch sử...) lý giải, không nên tùy tiện với một quốc lễ của quá khứ như thế, chẳng hạn "sân khấu hóa" lễ tế với vua quan là diễn viên đóng giả, thời gian tổ chức không đúng với thời gian lễ tế xưa... Người nói nên (người của Ban tổ chức) cho rằng việc phục dựng lễ hội đã được thực hiện theo chủ trương của Tỉnh ủy, UBND, và được HĐND, các ban ngành thông qua, và lễ tế sẽ được phục dựng tiệm cận với những gì lịch sử từng diễn ra... Ban tổ chức cũng cho biết lễ tế sẽ phục vụ cho tất cả mọi người dân và du khách thập phương đến dự...

Mấy ngày hôm trước tôi cũng có đọc được ở đâu đó chuyện phục dựng lễ tế này, đại khái sẽ có voi, có ngựa (voi ngựa thật), có kỳ mục, bô lão (cũng là thật), binh lính, vua quan (cái này là giả, do diễn viên đóng), để cho đúng bài bản thì trước ngày tế thì vua (diễn viên) cũng phải ăn chay nằm đất cũng như vua thật xưa kia... Sau khi vua (diễn viên) tế xong thì người dân được phép lên dâng hương ở đàn Xã Tắc... Chắc có lẽ ai cũng biết lễ tế xưa ở đàn Xã Tắc là một lễ tế xưa rất quan trọng của triều đình nhà Nguyễn, do chính nhà vua hoặc có năm (theo quy định) do quan (đại thần) được vua ủy quyền tiến hành làm chủ tế. Một lễ tế cấp nhà nước lúc bấy giờ, nhà vua (Thiên tử) đích thân đứng ra làm lễ, kính cáo, cầu xin Trời đất ban cho Quốc thái Dân an, mưa thuận gió hòa... Dưới thời quân chủ người dân không hề được tham gia vào lễ tế quan trọng và thiêng liêng ấy...

Người bạn uống cà phê với tôi chỉ buông ra mỗi một câu "Trò mèo" rồi chẳng nói gì thêm. Riêng tôi, qua những chuyện như phát ấn, phát lương đền Trần, chuyện rùa hồ Gươm, đúc tim thánh Gióng và cả tim... ngựa của thánh Gióng ... hình như xã hội chúng ta đang lầm lẫn, giữa quá khứ và hiện tại, giữa tâm linh và mê tín... Chỉ riêng cảnh tôi thấy tổ chức cho khách du lịch, gồm cả người trong nước lẫn người nước ngoài, mặc áo mão vua quan ngồi ăn tiệc cung đình "dzô dzô" bia lon hể hả, đã thấy chướng mắt. Nếu nói phục dựng (đúng hơn là tiếp nối) lại một truyền thống tốt đẹp xưa, thì người chủ tế đàn Xã Tắc cần phải là người đứng đầu nhà nước, không thể để cho "giàn diễn viên" lơ ngơ đóng thế vua quan, còn muốn "sân khấu hóa" như thế, không được dùng chính đàn Xã Tắc xưa kia làm nơi "hóa trang", quá khứ, dù có tốt đẹp đến mấy cũng nên để yên quá khứ, "phục dựng theo nguyên bản", không khéo cũng lại như cái "lò gạch" ở Tuyên Quang...