Một cõi nhân gian.

Trịnh Công Sơn và Khánh Ly hát giữa Sinh viên - Học sinh Saigon.

Sắp đến mùng 1 tháng 4, kỷ niệm đúng 10 năm ngày mất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Người ta biết đến ông như một nhạc sĩ, với những bài hát được nhiều người, nhiều giới, nhiều lứa tuổi mến mộ. Tôi cũng thế, tôi biết đến âm nhạc của ông từ những ngày còn rất trẻ, vào khoảng những năm 60 của thế kỷ trước, lúc còn là một cậu học sinh trung học đệ nhất cấp (cấp 2 bây giờ). Thuở ấy tôi đã theo những bạn cùng xóm, lớn tuổi hơn tôi đi nghe Trịnh Công Sơn và Khánh Ly hát ở giảng đường của đại học Văn Khoa, Nông Lâm Súc... Những bài hát lúc bấy giờ là những bản tình ca, và nhất là Ca khúc da vàng, những bài hát nói lên thân phận con người, thân phận của một đất nước nhược tiểu... được chính quyền thời đó cho là phản chiến, từng một thời bị cấm đoán.

Nhạc sĩ TCS có những bài hát rất hay, về tình ca với những Ướt mi (bài hát được cho là sáng tác đầu tay của ông, hay ít nhất cũng là bản tình ca đến với công chúng từ rất sớm), Diễm xưa, Còn tuổi nào cho em, Biển nhớ, Tạ ơn... được nhiều người yêu thích, điều này là hẳn nhiên, nhưng có lẽ ông được giới trẻ thời trước năm 75 ở miền Nam yêu thích, chính là ở những bài hát phản chiến, những Ca khúc da vàng vớinhững lời hát nhức nhối làng người... đại bác đêm đêm dội về thành phố, người phu quét đường dừng chổi đứng nghe... Hay... Tôi có người yêu chết trận Asao, tôi có người yêu nằm chết cong queo, chết vào lòng đèo, chết cạnh gầm cầu, chết nghẹn ngào mình không manh áo... Sau tập nhạc Ca khúc da vàng, vào cuối những năm 60, đầu 70 ông có xuất bản tiếp tập nhạc Kinh Việt Nam, vẫn những bài hát nói về thân phận con người trong chiến tranh, hình như bài hát Nối vòng tay lớn nổi tiếng của ông được in trong tập nhạc này...

Khoảng đầu thập niên 70 về sau, những bài hát của ông chuyển sang một gia đoạn khác, vẫn những bài tình ca nhưng nhẹ nhàng, sâu lắng hơn, phảng phất hơi thở mênh mông của đất trời, của Thiền như Đóa hoa vô thường, Khói trời mênh mông... hoặc những lời hát  mang âm hưởng của dân ca... Em đi qua chuyến đò ối a con trăng nằm ngủ, con sông là quán trọ và tôi tên lãng du... Dù những bài hát viết theo phong cách nào, như một bài thơ, như một bài kinh, phản kháng hay mơ mộng, âm nhạc của ông vẫn luôn luôn được yêu thích...

Nhưng nhạc sĩ TCS không chỉ được mọi người biết đến bởi âm nhạc, trong nhạc của ông luôn có chất thơ, và họa, ông còn là một họa sĩ, thật sự là một họa sĩ có tài, nhất là trong lĩnh vực chân dung. Nhiều bức tranh của ông còn được lưu giữ trong gia đình, nơi bạn bè và những người hâm mộ ông, bức tranh trong tấm hình thứ 3 từ trên xuống là ông vẽ Diễm, một cô gái xứ Huế, người trong bài hát có tựa đề Diễm xưa... Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ, dài tay em mấy thuở mắt xanh xao, nghe lá thu mưa reo mòn gót nhỏ... Tấm hình thứ 4 không biết có phải là cô gái Nhật Michiko không? Một cô gái hâm mộ âm nhạc và quý mến ông đến từ nước Nhật, đến Việt Nam để làm một luận án tốt nghiệp với đề tài là âm nhạc của ông...

Một tấm hình khác, cũng là một bức chân dung, ông vẽ một nhân vật nữ cũng khá nổi tiếng là Hà Kiều Anh, màu sắc và nét vẽ trong tranh của ông rất đẹp...

Ngoài tài viết nhạc, vẽ, ông còn làm thơ, tuy thơ của ông  không được phổ biến như âm nhạc và những bức tranh do ông vẽ, nhưng cũng rất hay, những câu thơ phảng phất Thiền, có khi hơi có "chất" Bùi Giáng, cũng là một người bạn của ông, tôi trích một số câu thơ của ông khi ông ở Montréal (Canada) vào đầu những năm 90:

Đưa em một nửa lên đường
Nửa kia còn lại nỗi buồn quẩn quanh
Mùa xuân phố bội bạc tình
Bước chân phiền não một mình ta hay
Montréal 21 Avril 1992.

Ở đây phố xá hiền như cỏ
Có nỗi hồn nhiên giữa mặt người
Ở đây cỏ sẽ hiền hơn phố
Bởi dưới chân em có mặt trời
(Phố).

Ở đây nếu ở trăm năm
Xa em tôi có hàng trăm nỗi buồn
Ở  đây nếu ở đây luôn
Xa em tôi sẽ hồn nhiên ngậm ngùi
Chiều 22 Avril ở Montréal với bạn.

Ông thật là một con người của Cầm, Kỳ, Thi, Họa, và của cả... rượu, một nghệ sĩ đích thực, không phải được mến mộ chỉ ở trong nước, mà cả trên trường quốc tế, cách đây mấy năm ông đã được tặng một danh hiệu hay giải thưởng gì đó tôi không nhớ rõ của quốc tế, tôn vinh tài năng của ông, âm nhạc và bản thân ông chắc chắn sẽ còn mãi trong lòng nhiều người...

* Những bức ảnh tranh và thơ của nhạc sĩ TCS được trích từ nhiều nguồn trên Internet.