Cảm nhận Phật giáo - Bài 4 - Câu chuyện Tư tưởng...

Viết về sự hình thành Phật giáo, hình thành kinh sách, hay con đường phát triển của Phật giáo không khó, chỉ là sự sao chép những tư liệu lịch sử về đạo Phật, nhưng chạm đến "Tư tưởng Phật giáo" chẳng hạn, lại là một vấn đề khác đối với những người hiểu về Đạo Phật một cách khá lơ mơ như tôi, thật là quá khó, cho dù có thể kiếm ra rất nhiều sách vở Phật giáo dày cộp, do những bậc đạo sư tên tuổi trong và ngoài nước viết về vấn đề này. Đọc và hiểu chút ít nhiều khi tôi đã cảm thấy quá khó chứ chưa nói đến việc thấu hiểu, cho nên có đôi lúc rảnh rỗi, cái rảnh của một người... đã chạm đến ngưỡng cửa của... sự già, tôi cũng muốn lan man một vài điều...


Đôi khi tôi hay bắt gặp đây đó trong sách vở Phật giáo những câu hỏi, chẳng hạn "Đạo Phật có phải là một tôn giáo?", hoặc "Đạo Phật là một Chân lý hay là một triết lý?"... Những câu hỏi đại loại như thế, và nhiều khi câu trả lời làm cho người đọc không cảm thấy thỏa đáng... Tôi đọc được trong một quyển sách: -Từ điển Oxford ghi rằng: Tôn giáo là hệ thống của niềm tin và sự tôn thờ, là sự trực nhận của con người về năng lực chế ngự siêu nhiên, đặc biệt là, về một ngôi vị Thượng đế có quyền uy được tuân phục... Nếu hiểu theo cách định nghĩa này thì rõ ràng khởi thủy Đạo Phật không phải là một tôn giáo. Đức Phật Thích Ca Mâu Ni không phải là kẻ tạo lập ra vũ trụ, ra muôn loài như Đức Chúa Trời của Thiên Chúa Giáo, hay đấng Phạm Thiên của Bà La Môn, hoặc đấng Alah của Đạo Hồi... Đức Phật đã từng nói: Ngươi hãy làm công việc của chính ngươi, Như Lai chỉ dạy con đường... Một câu nói khác của Đức Phật: Mỗi người là hải đảo của chính mình... Và như thế Đạo sẽ được hiểu theo đúng nghĩa ban đầu của từ ngữ, có nghĩa là con đường, và Phật là giác ngộ. Như vậy Đạo Phật là con đường đưa đến giác ngộ, con đường này như Đức Phật đã dạy, phải do chính những cá nhân thực hiện bằng kinh nghiệm chứng ngộ, một loại kinh nghiệm không ai có thể ban phát hoặc làm thay cho ai, và kinh nghiệm chứng ngộ này chính là lý tưởng của Đạo Phật...

Một câu nói khác của Đức Phật: Ta là Phật đã thành, chúng sinh là Phật sẽ thành. Câu nói này có thể hiểu, ngài đã đạt được Giác ngộ bằng kinh nghiệm chứng ngộ, và bằng kinh nghiệm chứng ngộ ấy, mọi người cũng sẽ đạt được như ngài...

Ngày nay như chúng ta đã thấy, không ai phủ nhận Phật giáo là một trong 3 tôn giáo lớn trên thế giới, với đầy đủ hệ thống của một giáo hội, bao gồm những giáo đoàn, những kinh sách, nơi thờ tự (chùa chiền), những nhà tu hành thực hành giáo luật, những tín đồ thành tâm cầu nguyện... Không ít kinh sách Phật giáo đã mô tả những cõi Cực lạc, vô biên, nơi đó cũng có một đấng Giáo chủ... ở một nơi chốn xa xăm nào đó, mà tín đồ muốn được đến đó phải chăm chỉ tụng niệm, khẩn cầu, năng cúng dường Tam bảo, làm công đức, ăn ở hiền lành... Đó là những tôn chỉ và niềm tin của một tôn giáo thật sự, như những tôn giáo khác, và niềm tin lơ lửng này đã biến Đạo Phật thành một tôn giáo mà mục tiêu lý tưởng nằm ở bên kia thế giới... Khác xa với lý tưởng ban đầu...

Nếu bây giờ có ai hỏi: Thế tôn giáo của Đức Phật Thích Ca là gì? Một câu hỏi không biết dễ hay khó trả lời? Rõ ràng "lý lịch trích ngang" của Đức Phật không thể ghi nơi mục Tôn giáo là Phật giáo, bởi vì Phật giáo chỉ khởi nguyên từ ngài, tôn giáo Đạo Phật đặt nền móng từ khi Đức Phật giác ngộ, giảng bài pháp đầu tiên là triết lý Tứ diệu đế (Khổ - Dukkha; Tập - Samudaya: nguồn gốc của khổ; Diệt - Nirodha: sự chấm dứt khổ; Đạo (Magga): con đường dẫn đến giải thoát), cho 5 người anh em đã bỏ ngài mà đi (nhóm Kiều Trần Như), và ngài đã thâu phục 5 người này là những đệ tử đầu tiên, hình thành nên cái nền móng cơ bản của Phật giáo là Tam bảo (Phật - Pháp - Tăng). Tuy nhiên có lẽ ngay cả sau 49 năm tiếp theo khi ngài giảng pháp giữa tăng chúng, một giáo hội, hay một tôn giáo Phật giáo thực sự vẫn chưa ra đời. Trong kinh Mahàparinibbàna (Đại bát Niết bàn), Đức Phật đã dạy rằng ngài không bao giờ có ý nghĩ điều khiển đoàn thể Tăng già (Sangha), và ngài cũng không muốn đoàn thể này tùy thuộc vào ngài... Điều này cũng đã rõ, có lẽ phải sau khi Đức Phật nhập diệt một tôn giáo Phật giáo mới thực sự hình thành, bỏi những người về sau..., chúng ta cũng đừng quên rằng Đức Phật được sinh trưởng trong một hoàng tộc, giai cấp thống trị Bà La Môn thời bấy giờ, ngài được giáo dục từ nhỏ theo giáo nghĩa Bà La Môn, và luôn là người xuất sắc về mọi phương diện, năm 29 tuổi khi bỏ cung điện ra đi ngài xuất gia là một Sa môn (tu sĩ Bà La Môn), và ngay cả khi đã giác ngộ, tìm được con đường An lạc cho riêng mình, tuy cuối cùng ngài đã từ bỏ con đường tu tập khổ hạnh của một Sa môn, nhưng Đức Phật cũng chưa bao giờ tuyên bố từ bỏ Bà La Môn... Vậy có thể nói tôn giáo của Đức Phật là Bà La Môn chăng?...


Những entry Cảm nhận Phật giáo (Bài 1 - đến bài 4), được tham khảo và ghi chép từ các sách:
- Thế giới Phật giáo Phương diện lịch sử văn hóa và minh triết - Tác giả Điền Đăng Nhiên, Dịch giả Thích Ngộ Thành, Nhà Xuất bản văn Hóa Sài Gòn in lần thứ nhất năm 2009.
- Lịch sử Phật giáo - Nguyễn Tuệ Chân biên dịch, Nhà Xuất bản Tôn giáo tái bản lần thứ nhất năm 2011.
- Lịch sử Phật giáo Trung quốc, nguyên tác Nhật ngữ nhiều tác giả, Pháp sư Thánh Nghiêm dịch Hán văn, Thích Tâm Trí dịch Việt văn, Nhà Xuất bản Phương Đông xuất bản năm 2010.
- Tinh hoa triết học Phật giáo, Tác giả Junjiro Takakusu, Tuệ Sỹ dịch và chú, Nhà Xuất bản Phương Đông tái bản lần thứ 3 năm 2011, Hương Tích ấn hành.
- Tư tưởng Phật học, Tác giả Walpola Rahula, Việt dịch Thích Nữ Trí Hải, Tu Thư Đại Học Vạn Hạnh Saigon xuất bản năm 1974.
- Tìm hiểu Tôn giáo của Đạo Phật, Thích Tâm Thiện, Nhà Xuất bản TP Hồ chí Minh xuất bản năm 1999.
- Tìm hiểu ngôn ngữ kinh điển Phật giáo, Thích Tâm thiện, Nhà Xuất bản TP HỒ Chí Minh xuất bản năm 2000.
- Từ điển Phật học, Chân Nguyên, Nguyễn Tường Bách, Thích Nhuận Châu, Công ty Sách Thời Đại & Nhà Xuất Bản Thời Đại xuất bản năm 2010.
- Từ điển Phật học, Nguyên Hảo, Nhà Xuất bản Về Nguồn - Canada - Xuất bản lần thứ nhất năm 1999.